Als zorgprofessional kom je soms in aanraking met mensen die niet meer beter worden. Dat moment vraagt om een andere manier van zorg verlenen. Niet langer staat genezing centraal. In plaats daarvan focus je op het verlichten van lijden, behouden van kwaliteit van leven en het ondersteunen van de patiënt en naasten. Een waardevolle methode die daarbij helpt is palliatief redeneren. Maar wat houdt dit precies in en wanneer pas je het toe?
Wat is palliatief redeneren?
Palliatief redeneren is een methode die je kunt gebruiken voor het maken van besluiten rondom symptomen in de palliatieve fase. Hierbij wordt rekening gehouden met vier domeinen: lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel. Je past deze methode toe bij de analyse, beoordeling en behandeling van problemen bij een patiënt. Palliatief redeneren zorgt voor betere communicatie en samenwerking tussen zorgprofessionals.
De vier stappen van palliatief redeneren
Palliatief redeneren bestaat uit vier stappen. Ze vormen samen een proces dat zich continu herhaalt: na elke evaluatie begin je opnieuw, omdat de situatie van een patiënt altijd weer kan veranderen.
- Inventariseren
Signaleer klachten en behoeften. Dat gaat verder dan alleen lichamelijke pijn: ook angst, verdriet, eenzaamheid of zingeving spelen een rol. Belangrijk is dat je luistert naar de wensen en grenzen van de patiënt. Wat is voor hen belangrijk? - Analyseren en prioriteren
Vervolgens bekijk je welke klachten of problemen de meeste impact hebben. Weeg ze af en bepaal samen met het team wat prioriteit heeft. - Maak een doelgericht en proactief beleid
Samen met de patiënt, naasten en andere zorgprofessionals stel je een plan op. Hierin staat wat de patiënt nog wel of juist niet meer wilt. Dit beleid moet aansluiten bij hun persoonlijke waarden en levensdoelen. - Evalueren en bijstellen
Klachten, wensen en omstandigheden van een patiënt kunnen snel veranderen. Regelmatige evaluatie is daarom essentieel. Bespreek voortgang in het team, evalueer samen met de patiënt en stel het plan bij wanneer nodig.
Wanneer pas je palliatief redeneren toe?
Palliatief redeneren pas je toe vanaf het moment dat genezing niet meer mogelijk is. Dat kan bij een ongeneeslijke ziekte zoals kanker, COPD of hartfalen, maar ook bij kwetsbare ouderen met een complex zorgbeeld.
Handige tools
Hieronder staan voorbeelden van hulpmiddelen die je kunt gebruiken voor een patiënt in de palliatieve fase:
- De Surprise Question: met deze tool stel je vast of een patiënt in de palliatieve fase zit. Stel jezelf de volgende vraag: “zou het mij verbazen als deze patiënt binnen de komende twaalf maanden komt te overlijden?” Is het antwoord op deze vraag ‘nee’, dan is de kans groot dat de laatste levensfase voor de patiënt is aangebroken.
- De Lastmeter: hiermee krijg je inzicht in de huidige symptomen en zorgen die de patiënt heeft.
- Het Utrecht Symptoom Dagboek vierdimensioneel (USD-4D): met dit hulpmiddel noteer en monitor je symptomen en evalueer je het effect van je zorg.
Waarom is palliatief redeneren belangrijk?
Als zorgprofessional ben je verantwoordelijk voor het verzorgen van een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven en sterven van mensen in de palliatieve fase.
Werk je met de methode palliatief redeneren, dan:
- Heb je structuur en houvast bij complexe besluitvorming.
- Breng je de vier domeinen in kaart en neem je deze mee in het beleid.
- Draag je bij aan betere samenwerking en communicatie tussen zorgprofessionals.
- Voorkom je dat belangrijke signalen worden gemist of dat niet overal dezelfde zorg wordt toegepast.
Zorg die echt telt
Palliatief redeneren is een manier van denken en handelen die de kwaliteit van zorg in de laatste levensfase versterkt. Door systematisch te werken, aandacht te hebben voor alle domeinen en voortdurend afstemming te zoeken met de patiënt en naasten, draag je bij aan wat uiteindelijk het allerbelangrijkste is: zorg die aansluit bij wat écht telt voor de patiënt. Afspraken hierover verschillen per organisatie. Wees daarom op de hoogte van de afspraken binnen de organisatie waar jij voor werkt.
Cursus proactieve zorgplanning
Wil je meer weten over zorg in de laatste levensfase? Maak onze cursus over Proactieve zorgplanning. In deze cursus wordt het onderwerp palliatieve zorg onder begeleiding van docent Marjan Baas uitgebreid besproken.
